واخواهي چيست؟
واخواهي روشي است كه به موجب آن كسي كه حكم غيابي بر عليه او صادر شده و به آن اعتراض دارد، همان دادگاه صادركننده حكم به آن رسيدگي مي‌كند و در مورد آن، رأي مقتضي (مناسب) صادر مي‌كند.
حق واخواهي
طبق ماده 303 قانون آيين دادرسي مدني چنانچه خوانده يا وكيل يا قائم‌مقام يا نماينده‌ي قانوني وي در هيچ يك از جلسات دادگاه حضور نداشته باشند و به صورت كتبي نيز از خود دفاع ننموده باشند و يا اخطاريه ابلاغ واقعي نشده باشند، حكم دادگاه به صورت غيابي صادر مي‌شود، در اين صورت براي خوانده حق واخواهي و اعتراض به حكم دادگاه ايجاد مي‌شود.
بر اساس شرايط تعيين شده در اين ماده چنانچه خوانده حتي فقط در يك جلسه در دادگاه حاضر شود و يا حتي يك برگ دفاع كتبي كرده باشد، حكم دادگاه حضوري محسوب مي‌شود. همچنين اگر برگ اخطاريه دادگاه به خود خوانده ابلاغ شود و او از دادخواست مطلع و آگاه باشد، اما در دادگاه حاضر نشود، حكم دادگاه حضوري خواهد بود.
دفاع كتبي چيست؟ دفاع كتبي لايحه‌اي است كه خوانده در پاسخ به دعواي خواهان تقديم دادگاه مي‌كند.
رسيدگي به واخواهي
رسيدگي دادگاه به واخواهي و اعتراض در واقع رسيدگي عدولي (تغيير عقيده) است و دادگاه در مقام رسيدگي به واخواهي چه بسا از حكم قبلي خود تغيير عقيده دهد.
رأيي كه بعد از رسيدگي به واخواهي صادر مي‌شود، حضوري است و مانند ساير آراي حضوري، ممكن است قابل تجديدنظر باشد. چنانچه محكوم عليه غايب نخواهد از حق واخواهي خود استفاده كند مي‌تواند پس از اتمام مهلت واخواهي و در فرصت قانوني، تجديدنظرخواهي نمايد.
مهلت واخواهي
مهلت واخواهي 20 روز پس از ابلاغ حكم غيابي به محكوم عليه است. اگر دادخواست واخواهي توسط محكوم عليه خارج از مهلت قانوني تقديم شود، دادگاه بايد با اقدام به صدور قرار رد دادخواست واخواهي نمايد، مگر اينكه معترض، مدعي وجود عذر موجه مانند فوت يكي از بستگان نزديك يا ابتلا به بيماري مانع حركت شود، يا اينكه معترض مدعي شود كه از حكم غيابي آگاه نبوده و به تازگي از حكم آگاه شده است.
در اين صورت دادگاه بدوي و نخستين ادعاي معترض را بررسي مي‌كند و اگر آن را بپذيرد، قرار قبولي دادخواست واخواهي را صادر مي‌كند. در غير اين صورت دادخواست واخواهي را قبول نكرده و قرار رد دادخواست را صادر مي‌كند. در اين صورت چنانچه دادخواست واخواهي و اعتراض خارج از مهلت واخواهي ولي در زماني كه هنوز مهلت تجديدنظرخواهي باقي است، تقديم شده باشد، دادخواست مربوطه دادخواست تجديدنظر محسوب مي‌شود.
* نكته: چنانچه دادخواست واخواهي در مهلت تعيين شده قانوني تقديم شده باشد تا زماني كه نتيجه آن مشخص نگردد، حكم صادره اجرا نخواهد شد.
تفاوت تجديدنظر و واخواهي چيست؟
تجديدنظرخواهي در محاكم قضايي به معناي درخواست رسمي براي رسيدگي مجدد در دادگاه بالاتر است.
اما واخواهي تنها يك اعتراض است كه قاعدتاً براي احكامي كه به صورت غيابي صادر مي‌شود، در همان دادگاه بدوي و نخستين رسيدگي مي‌شود.